Σκέψεις για την ιδιαιτερότητα, τη διαφορετικότητα, και την τρέλα

Θέκλα Γιακείμη

Ο πιο σίγουρος τρόπος να διαφθείρεις ένα νέο είναι να του διδάξεις να εκτιμά αυτούς που σκέφτονται σαν κι αυτόν απ'αυτούς που σκέφτονται διαφορετικά

Frederick Nietzche

Bob Marley

Could you be loved

Το συγκεκριμένο κείμενο έχει ως πυρήνα δυο θεματικές, δυο αναρωτήσεις μου, προθέσεις μου να αναρωτηθώ. Η πρώτη έχει να κάνει με το τι προκαλεί την τρέλα, κατά πόσο ο συντηρητισμός, ο δογματισμός και οι δικτατορίες οδηγούν στην τρέλα, οδηγούν στην ανθρώπινη ψυχοπαθολογία, το οποίο κυριολεκτικά σημαίνει πάθηση της ψυχής (η ψυχιατρική είναι ένας τρόπος προσέγγισης και αντίληψης της ψυχοπαθολογίας, της πάθησης της ψυχής, δεν είναι ο ειδήμων της ψυχοπαθολογίας). Πόσο η τρέλα οφείλεται στην καταπίεση; Και τι σημαίνει για τη δικτατορία που ζούμε τώρα; Τα μεγάλα ποσοστά ψυχο-παθολογίας σημαίνουν ή συμβαίνουν επειδή έχουμε δικτατορία;

Το δεύτερο ερώτημα έχει να κάνει με τη διαφορετικότητα, τη μοναδικότητα του καθενός μας, και τι κάνουν τα ψ επαγγέλματα σε σχέση με αυτήν. Τι ακριβώς μελετούν και έχουν ως στόχο τα ψ επαγγέλματα; Μελετάται, αξιοποιείται και υποστηρίζεται η ιδιαιτερότητα, ή ο στόχος είναι η στρογγυλοποίηση των ιδιαιτεροτήτων του καθενός μας, με στόχο την ομοιομορφία; Χάνεται δυναμικό που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί, να συμβάλει στην κοινωνία και στην συνεχή αλλαγή με την στρογγυλοποίηση των ιδιαιτεροτήτων; Μήπως έχουμε αυτή την αίσθηση ότι δεν γίνεται τίποτα, ότι τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει επειδή σιγά-σιγά αποσυρόμαστε από τις ιδιαιτερότητές μας; Τι σχέση έχει η ομοιομορφία με την αίσθηση ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα; Τι σημαίνει επανάσταση αν όχι τη διέξοδο, το άνοιγμα μιας οδού που θα επιτρέπει έναν καινούργιο, που δεν υπήρχε πιο πριν, τρόπο να βλέπουμε τα πράγματα;

Αυτή τη στιγμή που γράφω το κείμενο το μυαλό μου είναι απασχολημένο με το λεγόμενο δημοψήφισμα και την φιλολογία γύρω από την πολιτική και την παραπλάνησή της. Το κείμενο γράφτηκε υπό τη σκέπη της φιλολογίας που υπάρχει γύρω σχετικά με το δημοψήφισμα, γράφτηκε υπό την ανάγκη να έχω μια σαφή, και ευκρινή θέση γύρω από αυτά που συμβαίνουν, γύρω από την ερώτηση του τι σημαίνει ελευθερία υπό αυτό το καθεστώς που ζούμε τώρα, την ασάφεια, την μπουρδολογία και το συννέφιασμα.

Oppression leading to madness

Η καταπίεση οδηγεί στην τρέλα. Αυτό σημαίνει ότι τα ερεθίσματα που έχει ανάγκη η ψυχή και το πνεύμα για να αναπνέουν περιορίζονται πολύ, η ψυχή πνίγεται, καταπιέζεται και ασθενεί. Αυτό έχουμε τώρα. Υπερβολικό περιορισμό των ερεθισμάτων της ψυχής και του πνεύματος (αυτό σημαίνει δικτατορία). Αυτό το υπερβολικό κλείσιμο των οριζόντων συνδέεται με την αίσθηση ότι δεν γίνεται τίποτα, αυτό το υπερβολικό κλείσιμο των οριζόντων (είναι όλο και πιο στενά τα όρια, είναι όλο και περισσότερες και πιο εύκολο να αποδοθούν ως τρελές συμπεριφορές, όλο και περισσότερες συμπεριφορές αναγνωρίζονται ως τρελές, όσο πιο κλειστός είναι ο κύκλος, τόσο περισσότερες συμπεριφορές, ή ανάγκες, αναγνωρίζονται ως τρελές, αυτό σημαίνει δικτατορία), από μόνο του δημιουργεί μια αίσθηση ότι είναι αδιανόητο να το υπερβείς. Από την άλλη, όσο ουδετεροποιούνται οι ιδιαιτερότητες, τόσο περισσότερο χάνεται η δύναμη της υπέρβασης. Όσο περισσότερο ουδετεροποιούνται οι ιδιαιτερότητες, ή ψυχολογιοποιούνται οι ιδιαιτερότητες (στρογγυλοποιούνται), τόσο περισσότερο χάνεται η δύναμη από την οποία προκύπτει η αλλαγή.

Τι σχέση έχει η καταπίεση, η δικτατορία, ο περιορισμός των ερεθισμάτων της ψυχής και του πνεύματος με την τρέλα; Και εν τέλει τι σχέση έχει αυτή η αίσθηση του ότι δεν γίνεται τίποτα με την απόγνωση, με την ψυχοπαθολογία; Τι σχέση έχει η εγκαθίδρυση της αίσθησης ότι δεν γίνεται τίποτα με την πάθηση της ψυχής;

(Εξωτερική) καταπίεση με σκοπό την στρογγυλοποίηση, γιατί υπάρχει φόβος, φοβόμαστε το ιδιαίτερο, το διαφορετικό· γιατί αυτό μέσα του έχει ψυχή. Καταπίεση, περιορισμός του εύρους των ερεθισμάτων που έχει ανάγκη το πνεύμα και η ψυχή για να τραφεί, και να μεγαλώσει (αναπτυχθεί), το πνεύμα – η ψυχή στην αρχή αναζητά εδώ κι εκεί τα ερεθίσματα που έχει ανάγκη, ασφυκτιά, πνίγεται, αναρωτιέται (τι συμβαίνει), και συμβιβάζεται ή νοσεί.  Δεν μιλάμε για εξωτερική πίεση ή καταπίεση, αλλά για εσωτερική αποδυνάμωση και απονέκρωση αναγκών, παύση αναζήτησης ψυχικών και πνευματικών ερεθισμάτων, και νόσηση. Αποκλεισμός του έρωτα, του συναισθήματος του έρωτα, απαγορεύεται να ερωτεύεσαι με το οτιδήποτε, γιατί παίρνει ενέργεια από τον πόλεμο, πόλεμο της επιβίωσης (ο έρωτας υπήρχε πάντα, και σε καιρό πολέμων, είναι βασικό συστατικό της ζωής, κάθε στιγμή, κάθε περίοδο, σε οποιαδήποτε περίοδο. Όποιες και αν είναι οι συνθήκες έξω, πάντα είναι ζωή, και ο έρωτας είναι βασικό χαρακτηριστικό της ζωής).

Διαφορετικότητα vs Ομοιομορφία

Τι σχέση έχει η διαφορετικότητα, η ιδιαιτερότητα κάθε ανθρώπου με την ομοιομορφία και την ψυχολογία; Τι σχέση έχει η διαφορετικότητα με την ομοιομορφία; Τι σχέση έχει η διαφορετικότητα, η ιδιαιτερότητα της ψυχής, της κάθε ψυχής με την ψυχολογία, και τα ψ επαγγέλματα, την οπτική και τον τρόπο προσέγγισης των ψ επαγγελμάτων; Τι σχέση η τάση της ομοιομορφίας με την αίσθηση ότι δεν γίνεται τίποτα, ότι τίποτα δεν αλλάζει, ή δεν μπορεί να αλλάξει;

Τι αξία έχει η ιδιαιτερότητα της κάθε ψυχής για την αλλαγή, για τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου; Τι σχέση έχει η αποσιώπηση, η στρογγυλοποίηση της ιδιαιτερότητας της κάθε ψυχής με την αίσθηση ότι δεν γίνεται τίποτα, ότι δεν μπορεί να αλλάξει τίποτα; Τι σχέση έχει η επιβολή της ομοιομορφίας με την πίστη και τη δυνατότητα των ατόμων; Και εν τέλει, τι σχέση έχει η διαφορετικότητα με την πρόοδο και η ομοιομορφία με την συντήρηση;

Υπάρχει αρκετή φιλολογία για το τι ακριβώς κάνουν οι επιστήμες ψυχικής υγείας, για το αν οδηγούν στην προσαρμογή με το σύστημα, ή αν βοηθούν στην αποθεραπεία, στον χειρισμό εγκλωβισμένων ψυχικών ιδιοτήτων, ικανοτήτων, στην κατανόηση και τον σεβασμό ιδιαιτεροτήτων που δεν είναι κατανοητές με βάση τα σχήματα της κοινότητας. Υπάρχει αρκετή φιλολογία για το αν τελικά τα ψ επαγγέλματα βοηθούν, υπηρετούν, ή καταπιέζουν, συμπιέζουν ιδιαίτερα ψυχικά χαρακτηριστικά, που αλλιώς θα ήταν χρήσιμα στην κοινωνία, χρήσιμα για τη δυνατότητα που θα πρόσφεραν να αλλάξει η κοινωνία, ή να αναστοχαστεί τις αρχές, τις προτεραιότητες πάνω στις οποίες έχει δομηθεί. Το ερώτημα είναι βοήθεια, υπηρεσία, απελευθέρωση ή οδηγία σε συμβιβασμό, ομοιομορφία, υποταγή; Βοηθάει πραγματικά την ψυχή να αναπνεύσει, ή οδηγεί στην στρογγυλοποίηση με σκοπό την ομοιομορφία, δηλαδή την υποταγή-προσαρμογή στο σύστημα. Αν η ψυχή είναι ένα πολυδιάστατο πλούσιο πράγμα, μπορεί να υπηρετηθεί αν κατακερματιστεί προκειμένου να εξετασθεί;

Το ένα σκέλος της απάντησης αφορά στο ότι τα ψ επαγγέλματα και η ψ φιλολογία, ουσιαστικά μελετά, αναλύει κατακερματίζοντας το αντικείμενο της. Όσοι έχουν κάποια σχέση με την ψ φιλολογία γνωρίζουν πολύ καλά το συναίσθημα ότι πάντα η ψυχή τους διαφεύγει, η πραγματική ψυχή τους διαφεύγει. Αυτή που μπορεί να ανακαλύψεις σε ένα ποίημα, στην τέχνη, στις πράξεις ή πρακτικές ενός τρελού ή ασυμβίβαστου ανθρώπου. Σε όσους είναι οικεία η φιλολογία γύρω από το ψ, η αίσθηση ότι μελετούν την ψυχή, αναλύουν την ψυχή, αλλά η ψυχή τους διαφεύγει, βρίσκεται κάπου αλλού (φαίνεται αδιόρατα, και απροσδόκητα, αναπάντεχα, μια δύναμη που βγαίνει αδιόρατα και αναπάντεχα, αφορά ή φαίνεται σε πράξεις τρελών ή ασυμβίβαστων ανθρώπων) είναι ένα σταθερό βάσανο (ή μια μεγάλη δίοδο για την αυταπάτη). Το άλλο σκέλος της απάντησης έχει να κάνει με τη λειτουργικότητα και τις απαιτήσεις της κοινωνίας, τι σύνδεση υπάρχει μεταξύ της πρακτικής (της επαγγελματικής πρακτικής, της πρακτικής-των πράξεων του ατόμου) και της κοινωνίας (πόσο σχετίζονται, πόσο θεωρείται ότι οι πρακτικές του ατόμου, σχετίζονται, συνδέονται με την κοινωνία), αλλά και πόσο οι αποφάσεις και οι δράσεις έχουν ως σκοπό τον αντίκτυπο, το αποτέλεσμα στην κοινωνία και τις δομές-αρχές της, ή η πρακτική είναι αποδεσμευμένη από τον κοινωνικό περίγυρο και εστιασμένη στην επωφελεία του ατόμου (αποθεραπεύω για να ανακουφίσω-απελευθερώσω το άτομο; για να επανασχηματίσω το κοινωνικό, εφόσον το άτομο είναι μέρος του;

Ιδιαιτερότητα και το ακέραιο (όχι κατακερματισμός).

Η ψυχή είναι μια ατόφια κατάσταση που συνδέεται με την ελευθερία (πάντα συνδέεται με την ελευθερία). Είναι απροσδιόριστη, και τη βλέπεις να αναδύεται απροσδιόριστη, από μόνη της, σε στιγμές, σε πράξεις, σε αντικείμενα. Η μελέτη της, έχει από μόνη της, ενέχει τον έλεγχό της. Το ερώτημα κατά πόσο η ψυχολογία και η ψυχιατρική έχουν ως στόχο την ενσωμάτωση, την κοινωνική ομοιομορφία, ίσως θα έπρεπε να αντιστραφεί. Πόσο πραγματικά έχουν οι ψ επιστήμες ως πρώτο στόχο να γνωρίσουν την ψυχή; Και πώς χειρίζονται το θέμα της ελευθερίας;

Η ψ φιλολογία δεν μπορεί, αδυνατεί να αγγίξει την ψυχή. Συνεπώς, από μόνο του το ψ επάγγελμα κάνει στην άκρη την ιδιαιτερότητα, (ή την αξία του;). (Η ψυχή δεν μπορεί να εξαντληθεί με την λογική ανάλυση· ευτυχώς. Γι αυτό τα ψ επαγγέλματα έχουν σκοντάψει).

Ιδιαιτερότητα και αυτονομία. (ιδιαιτερότητα, που αν έδινε σημασία η κοινωνία, θα μπορούσε να οδηγήσει στην αλλαγή (της)).

Ιδιαιτερότητα και δύναμη, αυτοπεποίθηση. Η αυτοπεποίθηση βρίσκεται στην ιδιαιτερότητα. Πόσο τελικά η σημερινή κοινωνία οδηγεί στην ομοιομορφία, και δεν επικροτεί την ιδιαιτερότητα; Πόσο απλά οδηγεί στην ομοιομορφία με κεκαλυμμένο τρόπο; Μόδα, lifestyle, ψυχολογία, πόσο ανήμποροι νιώθουμε από την ιδιαιτερότητά μας, τη μοναδικότητά μας, πόσο ξεγυμνωμένοι νιώθουμε από την ιδιαιτερότητά μας, τη μοναδικότητά μας;

 

Με αφορμή τους Πέρσες του Αισχύλου από την ομάδα Baumstrasse/Δρόμος με Δέντρα

Σάντυ Μαρκογιαννάκη

 

Ένας αυτόφωτος χρυσός κύβος σηματοδοτεί την έναρξη της παράστασης. Ο κύβος της χλιδής και του πλούτου του ασιατικού βασιλείου των Περσών. Σημείο συμπαγές και πομπώδες. Ο χορός των γερόντων βρίσκεται σε κατάσταση αναμονής και μουρμούρας. Γέροντες σχηματίζουν με τις καρέκλες τους μία ευθεία στο σκηνικό χώρο. Ευθεία διακριτή και άκαμπτη, σημείο φραγής της πόλης ή τελευταίο σημείο αναφοράς της. Η βασίλισσα Άτοσσα, μητέρα του Ξέρξη και γυναίκα του θριαμβευτή και αποθανόντα Δαρείου, ξεδιπλώνει στους γέροντες της πόλης την ανησυχία της για τον γιο της και την έκβαση της μάχης στην Αθήνα. Αφορμή της ανησυχίας της το όνειρο και προμήνυμά της για τη συντριβή.

Οι γέροντες απαντούν στην Άτοσσα σχηματίζοντας την ταυτότητα της πόλης της Αθήνας, που μέχρι εκείνη τη στιγμή είναι άγνωστη στη βασίλισσα. Η Αθήνα είναι «μακριά, στη δύση», ο πλούτος της «μια φλέβα ασήμι», τα πολεμικά μέσα των Ελλήνων «λόγχες για μάχη σώμα με σώμα και ασπίδες». Ο πόλεμος είναι επεκτατικός, άνισος και απρόβλεπτος. Ο Ξέρξης στο όνομα της νίκης μετατρέπει τον Ελλήσποντο σε χερσαίο έδαφος για τη μεταφορά του στρατεύματός του. Το θαλάσσιο σύνορο Ασίας-Ευρώπης θυσιάζεται για τον πόλεμο.

Ο αγγελιαφόρος εμφανίζεται στη σκηνή, η Άτοσσα ισορροπεί και οι γέροντες παρατάσσονται αντιδιαμετρικά. Το βήμα του αγγελιαφόρου εναλλάσσεται διαρκώς από ασταθές σε χορευτικό, το σώμα του παρουσιάζει σε όσους τώρα τον ακούν την ένταση και τη θηριωδία της ανάμνησης της μάχης. Ένα-ένα τα ονόματα των αγαπημένων νεκρών ηχούν. Οι καρέκλες των γερόντων γίνονται βαριές και σέρνονται καθώς τα νέα όπως και ίδιοι σκορπίζονται στο χώρο. Το βήμα των γερόντων θυμίζει πλέον μία ξεκούρδιστη εκδοχή του σώματος του αγγελιαφόρου. Το κινησιολογικό μοτίβο του χορού γίνεται η έκφραση του θρήνου που δεν μπορεί να γίνει συνείδηση. Βήμα ζαλισμένο και ταυτόχρονα με ανάταση επίκλησης του απόκοσμου.

Ο Ξέρξης ζει αλλά το νέο κατακρημνίζει την Άτοσσα από τον κύβο. Πλανάται και αυτή στο σκηνικό χώρο, δε χάνει όμως την κατεύθυνσή της. Επικαλείται το νεκρό σύζυγο της. Το φάντασμα του Δαρείου εμφανίζεται χέρι-χέρι με ένα μικρό κορίτσι. Τα γεγονότα της ναυμαχίας της Σαλαμίνας παρατίθενται όσο το κορίτσι παίζει με το χώμα. Η εκδίκηση ήρθε από τη θάλασσα. Τα σύνορα και τα στοιχεία επανήλθαν στη φυσική τους τάξη, με αντίβαρο τις απώλειες και των δύο πλευρών. Ο νικητής είναι άλλος. Το φάντασμα και το κορίτσι εξαφανίζονται. Ο Ξέρξης εμφανίζεται στο σκηνικό χώρο σέρνοντας ένα ογκώδες υπόλοιπο καραβιού, τινάσσοντας το χώμα στη δική του ευθεία. Θρηνεί, αναλαμβάνει την ευθύνη και ισορροπεί ή πνίγεται από το σκοινί του καραβιού που σέρνει μαζί του.

Οι Πέρσες, η παλαιότερη σωζόμενη τραγωδία και η μόνη με δράση σύγχρονη του συγγραφέα της, δεν αποτελεί μόνο ένα αντιπολεμικό έργο. Στους Πέρσες συντίθεται από τον Αισχύλο ένας χώρος όπου ο θρήνος είναι επιτρεπτός. Θρήνος για τις απώλειες των ηττημένων στα μάτια των νικητών που θρηνούν και αυτοί τους νεκρούς τους. Αφορμή να έρθουν και εκείνοι σε επαφή με τις πληγές τους. Αυτές για τους Αθηναίους δεν συμβαδίζουν με την ταυτότητα της νικητήριας πόλης.

Στην πόλη, σύγχρονη ή μη, οι πληγές είναι ανοιχτές, δεν φαίνονται στα κτίρια, γίνονται αντιληπτές από τον ήχο των βημάτων των κατοίκων της, από τη μουρμούρα τους και από το βαρύ σύρσιμο των καρεκλών στα καφενεία που δεν έχουν κλείσει ακόμα. Τα σύνορα κλειστά, ανοιχτά ή υπό διαμόρφωση, επιβάλλουν νέους κανόνες και η πόλη που δεν έχει αναλάβει ευθύνη δημιουργεί και άλλες πληγές. Δεν προσαρμόζεται στο νέο δεδομένο καθώς δεν έχει διαπραγματευτεί ούτε την παλιά ούτε τη νέα της ταυτότητα. Αυτό αφορά κάθε ηλικιακή ομάδα, που όπως και στο ανέβασμα των Περσών από τον θίασο Δρόμος με Δέντρα, θα βρεθεί τελικά να κάθεται η μία με την άλλη στο ίδιο τραπέζι και να μετρά τις δυνάμεις της ως άλλο σύνολο, στοχεύοντας στο επόμενο βήμα.

Χαρακτηριστική επιλογή της ομάδας Baumstrasse/Δρόμος με Δέντρα αποτελούν τα μέλη του χορού, στον οποίο συμμετέχουν ηλικιωμένοι ηθοποιοί άνω των 65 ετών καθώς και τα ΚΑ.Π.Η του δήμου Ελευσίνας. Η σύνθεση του χορού φέρει ήδη μία επιβλητική ταυτότητα που παρά το ρίσκο, ανοίγει στην ομάδα μία άλλη είσοδο στη διαπραγμάτευση της σκηνικής φόρμας. Τα στοιχεία του παράλληλου video και η μουσική του Βασίλη Μαντζούκη με την εμφάνιση του ρεμπέτικου σε σημεία κορύφωσης, καθιστά σαφή στο σύνολό της τη θέση και την πρόθεση της ομάδας σε σχέση τόσο με το ίδιο το έργο όσο και με τη σύγχρονη πόλη.

 

 

Ο θίασος Δρόμος με Δέντρα

Στα 15 χρόνια από την ίδρυσή του από την σκηνοθέτη και ηθοποιό Μάρθα Φριντζήλα και από τον σκηνογράφο και συνθέτη Βασίλη Μαντζούκη, ο θίασος Δρόμος με Δέντρα, ανοιχτός στον καλλιτεχνικό πειραματισμό μετρά στη δράση του θεατρικές παραστάσεις και πειραματικά δρώμενα θεάτρου και μουσικής. Ο χώρος εργασίας του θιάσου τα τελευταία χρόνια είναι το Baumstrasse στο Βοτανικό. Στον χώρο αυτό, πέρα από τις παραστάσεις του θιάσου, λαμβάνουν χώρα ποικίλα εκπαιδευτικά δρώμενα που αφορούν κάθε μορφή της πολιτιστικής κληρονομιάς και συμπεριλαμβάνουν ευρύ κοινό. Αναπόσπαστο κομμάτι του Baumstrasse/Δρόμος με Δέντρα τα τελευταία τρία χρόνια, αποτελεί η λειτουργία του Αττικού Σχολείου Αρχαίου Δράματος  στο παλαιό ελαιουργείο της Ελευσίνας. Μετά την ολοκλήρωση του τρίτου θερινού σχολείου και στα πλαίσια του εορτασμού για τα 40 χρόνια των Αισχυλείων πραγματοποιήθηκε από τον θίασο η πρεμιέρα του έργου Πέρσες του ελευσίνιου τραγικού, στον ίδιο χώρο.

Οι Πέρσες ανεβαίνουν ξανά στις 3 Σεπτεμβρίου (φεστιβάλ Μαραθώνα, αμφιθέατρο αθλητικού και πολιτιστικού κέντρου Νέας Μάκρης) και στις 17 Σεπτεμβρίου (δημοτικό αμφιθέατρο Κορυδαλλού "Θανάσης Βέγγος").

Χρήσιμα links

http://www.dentra.gr/