Ψυχολογία από τα κάτω 

Κάλεσμα για την δημιουργία Ομάδας Κριτικής Ψυχολογίας

Η ψυχολογία, όπως νοηματοδοτείται και ασκείται στην πλειοψηφία της, καθιερωμένη πλέον σαν είδος επιστήμης, όχι μόνο δεν έκανε κάποια διαφορά, αλλά οδήγησε το άτομο σε μια επίπλαστη αίσθηση ανεπάρκειας. Με διάφορα μότο όπως «όλα θα πάνε καλά αρκεί να αλλάξεις εσύ ο ίδιος μέσα σου» άφησε έξω την κοινωνική και πολιτική διάσταση του θέματος της ψυχικής υγείας. Η ψυχολογία, ακαδημαϊκή και θεραπευτική, όχι μόνο απέτυχε παταγωδώς στο να συμβάλει να κάνει τον κόσμο ένα καλύτερο μέρος, αλλά έκανε και ό,τι μπορούσε για να τον κάνει χειρότερο, και συνεχίζει να κάνει ό,τι μπορεί για να τον κρατήσει ως έχει. Αυτό είναι το αφετηριακό σημείο για την δημιουργία μιας ομάδας Κριτικής Ψυχολογίας.

Οι καθηγητές στην πλειοψηφία τους, πιστοί οπαδοί του DSM μας μαθαίνουν να κατηγοριοποιούμε παιδιά, εφήβους και ενήλικες σε φυσιολογικούς και μη. Και να κάνουμε στόχο της ζωής μας, να μετατρέψουμε το «παθολογικό» σε αποδοτικό, σε αυτόν που θα μπορεί να εργάζεται, να κοινωνικοποιείται και να κάνει παιδιά, δηλαδή στον υποτακτικό πολίτη. Μερικοί από τους ακαδημαϊκούς αποτελούν εξαιρέσεις, προσδιορίζοντας την ψυχολογία με μία πιο κοινωνική προσέγγιση, καταλήγουν όμως λόγω των πάσης φύσεως «ελλιπών» κινήτρων να απορρίπτονται από την πλειοψηφία των φοιτητών με φράσεις του τύπου: «Η κοινωνία δεν είναι ψυχολογία. Εγώ ήρθα να γίνω σοβαρός επιστήμονας, όχι να φιλοσοφώ».

Φυσικά, μια τέτοια ακαδημαϊκή κοινότητα κάνει ό,τι μπορεί για να κρατήσει τις ριζοσπαστικές, αντίθετες προς την κυρίαρχη ψυχολογία αντιλήψεις μακριά από τις πανεπιστημιακές αίθουσες, στερώντας μας έναν ολόκληρο τρόπο σκέψης και ανάπτυξης, μια πιθανή πορεία της επιστήμης μας. Μας καταρτίζουν για να βγούμε και να προσφέρουμε τις ψυχολογικές μας υπηρεσίες στην νεοφιλελεύθερη εκμετάλλευση, μας μαθαίνουν να σκεφτόμαστε μονοδάστατα, μας εκπαιδεύουν στην προσαρμογή. Έτσι, η αμφισβήτηση εμφανίζεται ως πολυτέλεια και οτιδήποτε νεόφερτο από το εξωτερικό –«εκεί που όλα λειτουργούν ρολόι, κυρίως οι αίθουσες διδασκαλίας»– είναι αυτομάτως αμάσητη τροφή για κατανάλωση. Όπως ακριβώς και τα τσιτάτα της πλειοψηφίας των πολιτικών παρατάξεων που τις περισσότερες φορές αντί να τολμήσουν να οραματιστούν ένα διαφορετικό ρόλο του κλάδου τους, παραμένουν –στην καλύτερη– στις ειπωμένες από τη Ρωσική Επανάσταση υποδείξεις.

Το να έχεις το δικαίωμα να αμφισβητήσεις τη γνώση που σου δίνεται θα πρέπει να είναι ο κανόνας κι όχι μία σπάνια εξαίρεση. Κουραστήκαμε με τις έρευνες που αναρωτιούνται πόσο ευτυχισμένοι ή δυστυχισμένοι ήμασταν τον τελευταίο μήνα, τη στιγμή που τα τελευταία χρόνια Πανελλαδικά εφαρμόζεται το σχέδιο Ψυχαργώς, κλείνοντας τα ψυχιατρεία, χωρίς να ακούγεται απολύτως τίποτα. Κουραστήκαμε να ακούμε πως δεν είμαστε κοινωνικοί επιστήμονες και πως ό,τι επιχειρεί να πάει κόντρα στην υποταγή είναι στείρος ιδεαλισμός. Θέλουμε να φτιάξουμε άλλες μεθοδολογίες που δεν θα χωρούν τον κόσμο μέσα σε κουτάκια, αλλά θα τον αποκαλύπτουν ως αυτό που είναι: ένα πεδίο συγκρούσεων και ταξικών ανισοτήτων, ένα πλέγμα αντιφατικών νοημάτων και εννοιών, ένα ανοιχτό πεδίο για δράση και αλλαγή.

Η Ομάδα Κριτικής Ψυχολογίας δεν θα αποτελεί ανοιχτή δομή όπου ο καθένας θα μπορεί να επισκέπτεται και να συμμετέχει περιστασιακά αφού κάτι τέτοιο θα καθιστούσε αδύνατη την συστηματική και εις βάθος διερεύνηση στην οποία στοχεύουν. Ο αριθμός των 10 ατόμων έχει κριθεί ικανοποιητικός, έπειτα από συζήτηση και πειραματισμό, τόσο για την δημιουργία μιας οργανικής ζώνης συζήτησης/ανάπτυξης όσο και για την επιτυχή και ασφαλή παρέμβαση/δράση.

Η ομάδα αποτελεί μια πειραματική δομή στην οποία θα γίνει μια προσπάθεια προσέγγισης μιας νέας ψυχοκοινωνικής παρέμβασης και με έμφαση στην από-ψυχολογιοποίηση και πολιτικοποίηση του «ψυχολογικού προβλήματος» ή των «αδυναμιών» και των ίδιων του των μελών. Δεν πρόκειται για μία ακόμη διαδικασία αστικής αυτογνωσίας όπως διαφημίζεται στα διάφορα σεμινάρια που πληθαίνουν μέσα στην κρίση. Στόχος μας είναι η πολιτικοποίηση  της παραγωγής του ψυχισμού και η κατανόηση του προβλήματος ως εξατομικευμένη διάσταση σύνθετων σχέσεων εξουσίας και συνθηκών μέσα στις καπιταλιστικές κοινωνίες –με τον τρόπο αυτόν, επιτυγχάνουμε μία κριτική σύζευξη του ατομικού με το κοινωνικό και προωθούμε διεργασίες ατομικής και κοινωνικής χειραφέτησης.

Τα μέλη μπορούν να ανήκουν σε διάφορες πολιτικές τοποθετήσεις του ευρύτερου ριζοσπαστικού χώρου. Το πνεύμα ριζοσπαστικής κριτικής μπορεί να μεταφέρεται και να ασκείται σε όλους τους πολιτικούς χώρους στους οποίους ανήκουν στο βαθμό που στους εν λόγω χώρους αναπαράγεται αστική/κυρίαρχη ψυχολογία –είτε ως ρητή αναφορά σε Ψ-λογικές/αντιλήψεις είτε ως συστήματα ιεραρχιών και σχέσεων εξουσίας.

Διατυπώνουμε 7 σημεία –στόχους της ομάδας: (στόχοι που φυσικά δεν αποτελούν παγιωμένες και στατικές ντιρεκτίβες αλλά δυναμικές διαδικασίες η διαμόρφωση των οποίων βασίζεται στην σκέψη, την αντιπαράθεση και τον πειραματισμό).

1. Να προωθήσουν μία μεθοδολογία προβληματισμού η οποία θα επιτρέπει να εκφράζεται ανοιχτά η δυσαρέσκεια των μελών με τις λογικές και αντιλήψεις του Ψ συμπλέγματος, όπως αυτές αντανακλούνται σε όλες τις εκφάνσεις της ψυχολογίας σήμερα.

2. Να αποτελέσουν χώρους αυτόνομης μόρφωσης και ανάπτυξης συγκρουσιακών ιδεών και ριζοσπαστικών απόψεων για το ψυχοκοινωνικό που δεν ευνοούνται και περιθωριοποιούνται σε χώρους της κυρίαρχης/καθεστωτικής ψυχολογίας  (π.χ. αμφιθέατρα πανεπιστημίων και κολλεγίων, συνέδρια,  σεμινάρια κλπ.).

3. Να αναπτύξουν μία κριτική θεώρηση της κυρίαρχης/καθεστωτικής ψυχολογίας σε όλες τις διαστάσεις της: από τον τρόπο που διδάσκεται στα πανεπιστήμια ως θεωρία και μέθοδος, εφαρμόζεται ως θεραπευτική πρακτική και εκφράζεται ως μια ψυχολογιοποιητική κουλτούρα και πειθαρχική τεχνική.

4. Να διερευνήσουν τον ρόλο που πρέπει να έχουν οι ριζοσπάστες ψυχολόγοι (και γενικότερα κοινωνικοί επιστήμονες) στις παρούσες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες.

5. Να αποτελέσουν χώρους όπου η θεωρητική μελέτη, οι παρεμβάσεις, και οι συζητήσεις θα αποτελούν εφαλτήριο και για την ατομική ενδυνάμωση των μελών της ομάδας, την καλλιέργεια θάρρους και την απελευθέρωση από ψυχισμιακές διαρρυθμίσεις που συνδέονται άμεσα με την διατήρηση και διαιώνιση ιεραρχικών διαστρωματώσεων σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής και πολιτικής ζωής (π.χ. ντροπή, υποτακτικότητα, φόβος κτλ).

6. Να διερευνήσουν τρόπους για απελευθερωτικές και χειραφετητικές ψυχοκοινωνικές αναλύσεις και παρεμβάσεις και να προεικονίσουν ένα κόσμο χωρίς τον ζουρλομανδύα και την ψυχική ορθοπεδική της καθεστωτικής ψυχολογίας.

7. Να πραγματοποιούν παρεμβάσεις/διαμαρτυρίες με ποικίλους τρόπους πάνω σε θέματα της ψυχοκοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας.

Καλούμε όσους ενδιαφέρονται να συμμετέχουν μαζί μας στην δημιουργία μιας Ομάδας Κριτικής και Ριζοσπαστικής Ψυχολογίας με στόχο την ριζοσπαστική ψυχοκοινωνική αλλαγή, την ατομική και κοινωνική αυτονομία.

E-mail επικοινωνίας: lydia_ksou@hotmail.com, mairagyr@hotmail.com