Κάθε κοινωνία κατασκευάζει και
ορίζει τις ανάγκες της. Δεδομένου του ταξικού χαρακτήρα των κοινωνιών μας οι
ανάγκες αυτές δεν ανταποκρίνονται σε όλους, αλλά εκφράζουν τις επιθυμίες, τα
συμφέροντα και τις επιλογές των κυρίαρχων ελίτ. Η πυραμίδα του Maslow είναι ένα
χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο η ψυχολογία επιχειρεί να αποκρύψει
τον ταξικό χαρακτήρα των “αναγκών”, και παράλληλα να τις παρουσιάσει και
καθιερώσει ως φυσικές και καθολικές. Για παράδειγμα, σκεφτείτε την αυτοπραγμάτωση,
την οποία ο Maslow τοποθετεί στο υψηλότερο σκαλοπάτι της πυραμίδας του. Για
τους περισσότερους ανθρώπους που στη συγκεκριμένη συγκυρία ζουν στα όρια ή κάτω
από τα όρια της φτώχειας, δε σημαίνει τίποτα. Αντίθετα, σημαίνει κάτι για
κάποιους άλλους: σημαίνει συμμετοχή σε έναν ακραίο ατομικιστικό ανταγωνισμό για
κοινωνική καταξίωση, διασημότητα, οικονομική επιφάνεια· ανταγωνισμός του οποίου
η επικύρωση (και άρα αυτοπραγμάτωση) για τους λίγους τυχερούς είναι μια
υψηλόβαθμη και καλοπληρωμένη μανατζερίστικη θέση σε κάποια εταιρεία ή κάτι
συναφές.
Αυτό που θέλουμε να δείξουμε με
την “αναθεώρηση” της πυραμίδας στο εξώφυλλο είναι, ότι οι συνθήκες που έχουν
διαμορφωθεί στην Ελλάδα μάς καλούν να απορρίψουμε και να πάψουμε να βλέπουμε
τις επιλογές και επιθυμίες των ελίτ ως δικές μας “ανάγκες” και να διατυπώσουμε
τις δικές μας αληθινές ανάγκες.
Ορμώμενοι από την πυραμίδα του Maslow
και συζητώντας μέσα στο δίκτυο για το θέμα ‘ανάγκες’ ήρθαμε αντιμέτωποι με
πολλά προβλήματα και διαφωνίες. Κι αυτό γιατί κάποιες έννοιες – ανάγκες μάς
φαίνονταν άλλοτε πολύ αστικές, κάποιες άλλες παρωχημένα αριστερίζουσες, ενώ
άλλες έννοιες - όπως η αξιοπρέπεια (που συμπεριλήφθηκε) και ο σεβασμός (που δεν
συμπεριλήφθηκε) - μας έδιναν την εντύπωση ότι έχουν χάσει τη σημασία τους εξαιτίας
της (κατά)χρησής τους από την καθεστωτική νοοτροπία. Για το λόγο αυτό, στόχος
μας δεν είναι σε καμία περίπτωση η παγίωση μιας νέας ιεράρχησης αναγκών ή ο
ιδεολογικός καθορισμός τους, αλλά η αποδόμηση των υπαρχόντων επιλογών και της
κυρίαρχης ιεράρχησης, όπως αυτές εκφράζονται μέσα στην ψυχολογία και βρίσκουν
την επιτομική τους αναπαράσταση στην πυραμίδα του Maslow.
Στο παρόν τεύχος έχουμε
συμπεριλάβει κείμενα που επιχειρούν αυτήν ακριβώς την αποδόμηση των αστικών αναγκών
και τη διατύπωση νέων αναγκών-προβληματισμών. Όπως και να έχει όμως, οι ανάγκες
αυτές ούτε θα διαμορφωθούν ούτε θα ιεραρχηθούν στα πλαίσια ενός περιοδικού ή
στα πλαίσια ενός επιστημονικού κλάδου όπως η ψυχολογία, αλλά στα πλαίσια ενός κινήματος...[1]
Radicalμα
[1] Το κείμενο αυτό
γράφτηκε το μεσημέρι της 21/12/2012. Μέρα που
πολλοί είχαν πιστέψει, ότι θα είναι το τέλος του κόσμου... κάτι
που τελικά δεν έγινε...Τώρα, θα πρέπει να τον καταστρέψουμε εμείς και να
τον φτιάξουμε απ’ την αρχή.
